Pamiętam dzień, w którym nauczyłem się sznurować buty. Niedziela. Byłem wtedy przekonany, że z tak cenną umiejętnością zawojuję świat, bo teraz już nie jestem od nikogo zależny. To był powiew wolności w ujęciu kilkuletniego dzieciaka. Potem dochodziły kolejne rzeczy, których trzeba było się w życiu nauczyć. W wielu przypadkach odczucia miałem podobne.

Wiele lat temu zacząłem prowadzić zajęcia i mogę tylko potwierdzić, że samodzielność - zwłaszcza w uczeniu się - to niezwykle cenna umiejętność.

Oczywiście, że można podać gotowe rozwiązanie i uznać sprawę za pozytywnie rozpatrzoną. Na warsztatach językowych podawanie uczestnikom wszystkich słówek, o które zapytają, ma wiele zalet, jednak pod kilkoma warunkami. Tu wszystko rozbija się znów o przysłowiową rybę i wędkę.

Załóżmy, że ktoś na zajęciach – posłużę się tu przykładem z zajęć językowych – wypowiada się i nagle chce użyć słowa, którego nie zna bądź nie pamięta. W takiej sytuacji czasami podaję mu „gotowca”. Uczestnik kończy swoją wypowiedź, ktoś inny na nią reaguje i akt komunikacji można uznać za udany. Tyle że co się dzieje z tym nowym słówkiem, które pojawiło się na skutek potrzeby chwili? No właśnie – tu dzieją się różne rzeczy.

Bo najczęściej takie słówko popada w zapomnienie. W porządku – powiedziałem i tyle, myśli sobie uczestnik. Tylko że chwilę później może się okazać, że tamto słówko znów by się przydało (bo prowadzący znów zadał podstępne pytanie). I co wtedy? Trzeba zapytać ponownie. Hmm.

Na zajęciach to częste zjawisko – uczestnik pyta mnie o jakieś słowo, a ja z reguły podpowiadam. Jednocześnie obserwuję, co pytający robi z otrzymanym słówkiem. Jeśli tylko używa go w wypowiedzi, kieruję rozmową tak, aby tamto słówko znów stało się potrzebne. Normalna rzecz, że uczestnik raczej nie zdążył tamtego słówka zapamiętać. Więc pyta mnie ponownie. Wtedy podpowiadam, żeby sprawdził w słowniku. Dlaczego? Choćby i najmniejsze zaangażowanie związane ze znalezieniem słówka może sprawić, że uczestnik szybciej je zapamięta.

Co się dzieje dalej? Uczestnik znajduje słówko, zamyka słownik, odpowiada na pytanie i wyraża treść, którą chciał wyrazić. Chwilę później – jako trener odrobinę sadystyczny – ponownie i podstępnie wracam do tamtego słowa. I okazuje się, że w większości przypadków uczestnik nadal nie pamięta. Nachalną mową ciała ponownie wskazuję na słownik. Uczestnik ponownie bierze do ręki słownik, bo milczę jak grób i udaję, że też zapomniałem (co czasami faktycznie się zdarza, aż tak nieomylny i cudowny nie jestem).

Czasem przechodzimy przez tę procedurę kilkakrotnie – moim celem jest doprowadzenie do sytuacji, gdy uczestnik z własnej woli zanotuje sobie słowo, a potem zacznie się nim posługiwać: ułoży inne zdanie, zada pytanie, znajdzie synonimy czy antonimy. Tym sposobem znacznie zwiększa swoje szanse na zapamiętanie. A kiedy już pamięta nowe słowo i umie je zastosować w kilku kontekstach, nie musi co rusz sięgać do słownika, co jest oszczędnością czasu i energii. I zaczyna się lepiej komunikować. Przynajmniej w teorii.

Z reguły unikam podawania gotowych rozwiązań, bo to oznacza podawanie ryby. Lepiej podać wędkę, dzięki której sam złowisz sobie rybę. To znacznie bardziej cenna umiejętność, przynajmniej w moim mniemaniu. Miło jest obserwować, kiedy uczestnik staje się coraz bardziej samodzielny – wielu z nich zdołało mnie miło zaskoczyć już nie raz.